Key Takeaways:
- Tăng trưởng "ngược dòng": Trong khi sách in truyền thống giảm 4,4%, sách điện tử tăng tới 19,4% về số lượng đầu sách.
- Quy mô doanh thu: Doanh thu sách nói đạt 116,1 tỷ đồng (vượt xa mức dự báo của nhiều năm trước).
- Mục tiêu quốc gia: Đặt mục tiêu số lượng đầu sách điện tử/người dân tăng 50% trong giai đoạn tới.
Chuyển đổi là con đường tất yếu để bứt phá....
Trong khi thị trường xuất bản kỹ thuật số toàn cầu được định giá hàng trăm tỷ đô la, Việt Nam đang đứng trước một thời khắc quan trọng—không chỉ để tham gia, mà còn để dẫn dắt cuộc cách mạng nội dung của riêng mình. Năm 2023 đánh dấu một cột mốc lịch sử khi ngành xuất bản trong nước đạt cú nhảy vọt ngoạn mục với thị phần sách điện tử đạt 15,3%, vượt xa mục tiêu 12% đã đề ra (Nguồn: Cục Xuất bản, In và Phát hành).
Đây không chỉ là một con số, mà là một tín hiệu rõ ràng: chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành con đường tất yếu để tồn tại và phát triển. Sự thay đổi sâu sắc trong hành vi của độc giả, cùng với sự trỗi dậy của các công nghệ đột phá, đang tạo ra áp lực nhưng đồng thời cũng là cơ hội chưa từng có cho các nhà xuất bản Việt Nam.
Bài viết này sẽ đi sâu vào thực trạng ngành, khám phá các giải pháp công nghệ hiện hữu và vạch ra lộ trình thực tế thông qua nền tảng hợp nhất, hướng tới tầm nhìn dài hạn cho tương lai xuất bản số.
Thực tại ngành xuất bản: Điều hướng giữa những thách thức và thời cơ
Vi phạm bản quyền kỹ thuật số hiện nay đã trở thành một "đại dịch" làm tê liệt ngành xuất bản Việt Nam. Vấn nạn này không còn dừng lại ở những bản sao lậu đơn thuần mà đã phát triển thành những hệ sinh thái tinh vi, sử dụng công nghệ cao để qua mặt các hệ thống quản lý bản quyền kỹ thuật số (DRM). Nguyên nhân sâu xa xuất phát từ thói quen tiêu dùng của một bộ phận độc giả cho rằng nội dung số phải miễn phí, cộng với sự yếu kém trong chế tài xử phạt khi hầu hết các vụ việc chỉ dừng lại ở mức phạt hành chính. Hệ quả là doanh thu sụt giảm nghiêm trọng, khiến các nhà xuất bản và tác giả mất đi động lực đầu tư vào những tác phẩm chất lượng.
Bên cạnh đó, mô hình xuất bản truyền thống đang phải vật lộn với gánh nặng chi phí và sự thiếu hiệu quả. Các công đoạn vật lý như in ấn, lưu kho và phân phối không chỉ tốn kém mà còn đi kèm rủi ro hàng tồn kho. Quy trình này tỏ ra chậm chạp, kém linh hoạt khi so sánh với tốc độ của kỷ nguyên số—nơi một tác phẩm có thể tiếp cận hàng triệu độc giả chỉ sau vài thao tác nhấp chuột.
Quan trọng hơn, chân dung độc giả hiện đại đã thay đổi hoàn toàn. Với trung bình hơn 6 giờ mỗi ngày sử dụng Internet, chủ yếu qua thiết bị di động, sự chú ý của họ bị phân mảnh bởi mạng xã hội (Facebook, TikTok) và các dịch vụ streaming. Họ không chỉ đọc mà còn nghe và tương tác. Theo số liệu năm 2023, doanh thu thị trường sách nói (audiobook) tại Việt Nam đã đạt 116,1 tỷ đồng (khoảng 4,65 triệu USD). Một khảo sát từ YouGov cũng chỉ ra rằng 47% người Việt nghe podcast hơn một giờ mỗi tuần. Những con số này là minh chứng rõ ràng cho thấy các nhà xuất bản không thể mãi chỉ dựa vào con chữ trên giấy.
Tại sao ngành xuất bản phải hành động ngay bây giờ?
Tại các hội nghị lớn như Hội nghị Hiệp hội Xuất bản Đông Nam Á (ABPA) vào tháng 9/2023, thông điệp được nhấn mạnh liên tục là tính cấp bách của chuyển đổi số. Các số liệu chính thức từ Cục Xuất bản, In và Phát hành đã xác nhận xu hướng này khi số lượng đầu sách điện tử tăng 19,4% trong năm 2023, trái ngược với đà giảm 4,4% của sách in truyền thống.
Cả chính sách và thị trường đều đã sẵn sàng. Chính phủ đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ thông qua các nghị quyết như Lộ trình Chuyển đổi số Quốc gia. Việc thị trường vượt mục tiêu thị phần sách điện tử năm 2023 cho thấy sự khao khát đổi mới từ phía độc giả. Đây chính là sự hội tụ của áp lực và cơ hội, thúc đẩy toàn ngành phải hành động quyết liệt.
Một lối đi cho ngành xuất bản Việt Nam: Từ ý tưởng đến giải pháp thực tiễn
Chuyển đổi số không đơn thuần là việc số hóa một cuốn sách, mà là sự thay đổi căn bản trong tư duy: coi mỗi bản thảo là "hạt nhân" của một hệ sinh thái nội dung đa dạng. Từ một tác phẩm gốc, các nhà xuất bản có thể phát triển vô số sản phẩm phái sinh như sách điện tử (ebook), sách nói (audiobook), tóm tắt sách (summary flashcards) hay các mô-đun học tập ngắn (micro-learning). Cách tiếp cận đa dạng này giúp tối đa hóa giá trị tài sản trí tuệ và mở ra những dòng doanh thu mới bền vững.
Công nghệ là đòn bẩy
Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data) và điện toán đám mây không còn là những thuật ngữ xa vời mà đã trở thành công cụ thiết thực giải quyết các bài toán lớn của ngành. Tại Việt Nam, AI đang được ứng dụng để tự động hóa quy trình biên tập và đặc biệt là chuyển đổi văn bản sang giọng nói (Text-to-Speech) với ngữ điệu tự nhiên. Song song đó, Big Data giúp phân tích hành vi độc giả để cá nhân hóa trải nghiệm và dự đoán xu hướng, cho phép nhà xuất bản ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tế thay vì cảm tính.
Lộ trình thực tế: Sức mạnh của một nền tảng xuất bản số hợp nhất
Thay vì vật lộn với một mớ hỗn độn các công cụ rời rạc cho từng công đoạn—từ viết, biên tập đến phân phối và bán hàng—giải pháp hiện đại đòi hỏi một nền tảng tích hợp duy nhất. Nền tảng này cần quản lý toàn bộ vòng đời của nội dung một cách liền mạch, từ khi còn là bản thảo thô cho đến khi tạo ra doanh thu.
Dấu ấn tại Techfest 2025: Lời giải từ Book Hunter Plus và Consen.AI
Một ví dụ về giải pháp số hóa trong ngành công nghiệp xuất bản này phải kể đến sự ra đời của Book Hunter Plus mới đây vào tháng 11 tại sự kiện Techfest.
Book Hunter (BH), một nhà xuất bản uy tín với khát vọng số hóa, trước đây đã phải đối mặt với hai rào cản lớn: quy trình sản xuất nội dung số thủ công tốn nhiều thời gian và mối lo ngại sâu sắc về vấn nạn vi phạm bản quyền đang làm xói mòn doanh thu.
Để giải quyết bài toán này, BHP đã lựa chọn Obake- giải pháp nền tảng số hóa tích hợp trí tuệ thông minh được phát triển riêng cho ngành xuất bản bởi team Consen.AI để tạo ra Book Hunter Plus - giải quyết trực tiếp các vấn đề cốt lõi trong việc đọc và xuất bản thông qua ba trụ cột chính.
Thứ nhất, về mặt hiệu quả, Obake tự động hóa việc chuyển đổi nội dung từ bản thảo gốc sang nhiều định dạng kỹ thuật số khác nhau (ebook, audiobook), giúp giảm đáng kể thời gian sản xuất, biên tập và hiệu đính các ấn phẩm cũng như tối ưu quy trình xuất bản và đưa sản phẩm ra thị trường (Time-to-market).
Thứ hai, để bảo vệ doanh thu và bản quyền,Obake cung cấp hệ thống quản lý bản quyền kỹ thuật số (DRM) mạnh mẽ cùng một cổng quản lý doanh thu tập trung từ nhiều kênh phân phối. Điều này giúp Book Hunter Plus bảo vệ tài sản trí tuệ và tối ưu hóa lợi nhuận một cách chặt chẽ.
Cuối cùng, BHP lần đầu tiên có thể ra quyết định dựa trên dữ liệu nhờ khả năng truy cập vào các phân tích chi tiết về hành vi độc giả. Những dữ liệu này không chỉ giúp họ hiểu rõ mức độ tương tác của người đọc mà còn cung cấp thông tin quý giá để định hướng chiến lược nội dung, cá nhân hóa trải nghiệm đọc, nghe sách cho người dùng trong tương lai.
Kết luận: Thời khắc của hành động
Sự kiện Techfest 2025 và câu chuyện của Book Hunter Plus không chỉ là một tin tức thời sự, mà là một tín hiệu cho thấy "thời điểm vàng" đã điểm. Chính phủ đã trải thảm đỏ thông qua Lộ trình Chuyển đổi số Quốc gia, thị trường đã sẵn sàng đón nhận, và công nghệ đã đủ độ chín.
Quá trình chuyển đổi này không nhằm triệt tiêu sách in—vốn mang những giá trị văn hóa không thể thay thế—mà là để chắp thêm đôi cánh công nghệ cho tri thức bay xa hơn. Đã đến lúc các nhà xuất bản Việt Nam bước qua vùng an toàn, nắm bắt công nghệ để không chỉ tồn tại, mà còn định hình lại tương lai của văn hóa đọc trong kỷ nguyên số.
